skol
fortebet

Udushya turi mu matora ya Amerika akomeje gutera amatsiko isi yose

Yanditswe: Wednesday 04, Nov 2020

Sponsored Ad

Ari muri leta ya Delaware, Joe Biden yagejeje ijambo kuri rubanda, avuga ko ari mu nzira zo gutsinda, mukeba we Trump yanditse kuri Twitter ko bari "kugerageza kwiba amajwi".

Sponsored Ad

Bwana Biden yavuze ko bari babizi ko bishobora gufata igihe kumenya ibyavuye mu matora, ati: "Ndi hano kubabwira ko twizeye ko turi mu nzira igana ku gutsinda aya matora".

Yongeyeho ko "birangira ari uko buri jwi rimaze kubarwa".

Trump yavuze ko yatsinze, ariko ko yanibwe

Mu ijambo yavugiye muri White House, Perezida Donald Trump yavuze ko we azi ko "mu by’ukuri yamaze gutsinda aya matora" ndetse ko "biteguye kwishima mu buryo bukomeye".

Ku rundi ruhande ariko Trump yavuze ko habaye "kwiba amajwi guteye isoni muri iki gihugu". Avuga ko ibi azabiregera mu Rukiko rw’Ikirenga.

Perezida Trump ariko nta gihamya yagaragaje yerekana ibi avuga ko yibwe amajwi kandi yatsinze amatora.

Trump kandi yanditse kuri Twitter ko ahagaze neza, ati: "ariko bari kugerageza kwiba amatora, ntituzabibemerera".

Ubutumwa bwa Perezida Trump ariko bwahise bushyirwaho ikimenyetso kiburira n’urubuga rwa Twitter ko "bushobora kuba buyobobya ku matora".

Leta ebyiri zemeje gukoresha urumogi

Abaturage muri leta za New Jersey na Arizona batoye bashyigikira ikoreshwa ry’urumogi mu buryo bwo kwishimisha ku barengeje imyaka 21, nk’uko ibinyamakuru byaho bibivuga.

Arizona na New Jersey zabaye leta za 12 na 13 muri 50 zigize Amerika zemeje ikoreshwa ry’urumogi muri ubu buryo. Muri New Jersey iri tegeko baritoye ku kigero cya 67%.

Muri aya matora akomatanyije - aya perezida, amatora ku mategeko atandukanye muri za leta, ay’abadepite n’abasenateri - leta za Montana na South Dakota nazo ziratora ku ikoreshwa ry’urumogi.

Gusa, ikoreshwa ry’urumogi mu kwishimisha rirakomeza kuba ritemewe n’amategeko, ku rwego rwa leta zose zunze ubumwe za Amerika.

Si Biden na Trump gusa

Aba ni bo bari buvemo umwe uri butorerwe gutegeka Amerika kuko ari bo bari imbere cyane mu matora, ariko hari n’abandi nubwo bari inyuma cyane mu majwi.

Madamu Jo Jorgensen, umwalimu muri Kaminuza ya Clemson University ahagarariye ishyaka ’Libertarian Party’, naho Bwana Howie Hawkins ahagarariye ishyaka ’Green Party’.

Aba bombi ariko kugeza ubu bari inyuma cyane, kugeza ubu nta n’uragira ijwi rimwe (electoral vote) muri 270 aba akenewe ngo umuntu atsindire kuba perezida wa Amerika.

Gusa nko mu majwi asanzwe ya rubanda, Madamu Jo kugeza ubu amaze gutorwa n’abarenga miliyoni 1.3.

Perezida mushya wa Amerika uza gutorwa biteganyijwe ko azarahira tariki 20 z’ukwezi kwa mbere 2021.

Biden aramutse atsinze yaba ari we wa mbere mu myaka 28 ishize utsinze perezida uri ku butegetsi, kuva mu 1992 ubwo Bill Clinton yatsindaga George H. W. Bush.

Philadelphia yafashe akaruhuko ko kubara amajwi y’iposita

Mu gihe henshi ku isi, no muri Amerika by’umwihariko, bategereje ibiva muri aya matora y’umukuru w’igihugu gikomeye kurusha ibindi ku isi, birumvikana nk’ibitangaje ko hari abari kubara amajwi bafashe akaruhuko.

Abashinzwe amatora muri Philadelphia bavuze ko bafashe akaruhuko mu kubara amajwi yoherejwe ku iposita muri iri joro (muri Amerika), bakaza gutangaza amakuru mashya saa tatu za mu gitondo zaho (biraba ari saa kumi uyu munsi ku isaha yo mu Rwanda).

Ibi bifite icyo bivuze kuko abatora Biden benshi bakoresheje iposita kurusha abatoye Trump.

Philadelphia iri muri leta ya Pennsylvania, imwe muri za leta z’ingenzi cyane kugira ngo umukandida atsinde.

Umudepite wa mbere wavutse mu myaka ya 1990

Madison Cawthorn w’imyaka 25, azwi cyane nk’umuntu w’intyoza mu kuvuga, biteganyijwe ko atorerwa guhagararira leta ya North Carolina mu nteko, nk’uko bivugwa n’ibiro ntaramakuru Associated Press.

Madison wo mu ba Repubulikani azajya gufata umwanya wa Mark Meadows wagiye kuba umwe muri ba somambike ba Trump.

’Africa’ - ’umwobo w’umwanda’ ubu ni ’icyubahiro gikomeye’

Perezida Trump ntavugwaho rumwe muri Africa, hari Abanyafurika berekana ko bamushyigikiye nubwo badatora, hari n’abifuza ko yatsindwa aya matora.

Mu 2018 Trump yatunguye benshi ubwo yumvikanye yita ibihugu bya Africa ’umwobo w’umwanda’.

Mu ijoro ryacyeye, Trump yashyize kuri Twitter amashusho y’abantu bari mu myigaragambyo yo kumushyigikira muri Nigeria, yandikaho ko ari "icyubahiro gikomeye" kuri we.

Bamwe bahise bamubaza bati: "Wa ’mwobo w’umwanda’ aka kanya uwuhinduye ’icyubahiro cyawe’?"

Itiyo y’amazi yacyerereje kubara amajwi

Ibyavuye mu matora muri leta ya Georgia - harimo n’ibyo mu murwa mukuru wayo Atlanta - biratinda kuboneka nyuma y’uko umuyoboro w’amazi uri mu cyumba cyabitswemo amajwi ucitse nkuko bivugwa n’ikinyamakuru cy’i Atlanta, Journal-Constitution.

Abategetsi bavuze ko amajwi yari ari muri icyo cyumba atangiritse ariko ko ibi byatumye ibikorwa byo kubara amajwi bikerererwaho amasaha ane.

’Electoral college’ ni iki?

Perezida wa Amerika ntabwo atsinda kuko rubanda bamuhundagajeho amajwi ari benshi.

Ahubwo, abakandida bahatanira kubona amajwi menshi y’ikitwa ’electoral college’.

Ayo ni amajwi abarirwa buri leta mu zigize USA hashingiwe ku mubare w’abayihagarariye mu nteko, nawo ushingira ahanini ku mubare w’abayituye.

Leta zimwe zigira amajwi menshi ya ’electoral college’ (nka California igira 55), izindi zikagira macye (nka Alaska igira atatu).

Kugira ngo umukandida atsinde bimusaba nibura kugira amajwi 270 ya ’electoral college’ kuko yose hamwe ari 538.

Mu 2016, Trump yagize bene aya majwi 304 naho mukeba we Hillary Clinton abona 227 - nyamara Madamu Hillary yari yarushije Trump amajwi ya rubanda hafi miliyoni eshatu.

BBC

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Who are you?

Amategeko n'amabwiriza birkurikizwa