Amagana y’abantu kuwa gatanu yagiye mu mihanda y’umurwa mukuru Bangui muri Centrafrique yamagana umugambi wa leta wo kuvugurura itegeko nshinga kugira ngo ryemerere Perezida Faustin-Archange Touadéra kwiyamamariza manda ya gatatu.

Sponsored Ad

Iyi myigaragambyo yari yabujijwe na leta, ariko abigaragambya basabye ingabo za ONU ziriyo zemera kubarinda.

Iyi myigaragambyo yateguwe n’ihuriro ry’amashyaka atavugarumwe n’ubutegetsi Bloc Républicain pour la Défense de la Constitution (BRDC).

Touadéra koko arashaka manda ya gatatu?

Igisubizo ni yego. Yatowe bwa mbere mu 2016, yongera gutsinda amatora yo mu mpera za 2020. Gusa mu gihe andi matora - atemerewe kwiyamamazamo - ateganyijwe mu 2025 yatangiye gahunda yo guhindura itegeko nshinga.

Touadéra usanzwe ari n’umwalimu w’imibare muri kaminuza, ayobowe igihugu cyashegeshwe n’intambara no kubura amahoro arambye kuva cyabona ubwigenge mu myaka ya za 1960.

Muri Gicurasi(5) uyu mwaka nibwo Perezida Touadéra yatangaje ko igihugu kigiye gukora referandumu yo kwemera cyangwa kwanga kuvugurura Itegeko Nshinga, amatora ateganyijwe tariki 30 z’uku kwezi kwa Nyakanga.

Kuvugurura iryo tegeko bigizweho ahanini no kuvanaho ingingo iha perezida manda ebyiri gusa bigatuma yongera akiyamamaza.

Iki gitekerezo ubutegetsi bwa Touadéra bwakizanye mu 2020 ariko madamu Danièle Darlan wari ukuriye Urukiko rurengera Itegeko Nshinga yanzura ko guhindura Itegeko Nshinga – by’umwihariko kuvanaho manda z’umukuru w’igihugu - bidakurikije amategeko.

Madamu Danièle yahise avanwa ku mwanya we, asimbuzwa Jean-Pierre Waboé ubonwa nk’umuntu wa hafi wa Perezida Touadéra.

Centrafrique, igihugu gikungahaye ku mutungo kamere, cyane cyane zahabu, ntabwo yagize amahoro arambye kuva yabona ubwigenge mu myaka ya za 1960.

Ikigo cya leta ya Amerika Geological Survey kivuga ko nko mu 2016 Centrafrique yacukuye zahabu, izwi, ingana na 60.000 kg.

Gusa iki ni kimwe mu bihugu bikennye cyane ku isi.

Mu 2013 cyaguye mu kaga ubwo inyeshyamba z’Abayisilamu zitwa Seleka zafataga ubutegetsi zihiritse François Bozizé mu gihugu gituwe ahanini n’Abakiristu.

Itsinda ry’inyeshyamba ziyise anti-balaka zahagurukiye kurwanya Seleka.

Amatariki y’ingenzi mu mateka ya Centrafrique
’Umwami w’abami’ Jean-Bedel Bokassa bivugwa ko ari umwe mu banyagitugu bategekesheje inkoni y’icyuma ku buryo bukabije muri Africa

’Umwami w’abami’ Jean-Bedel Bokassa bivugwa ko ari umwe mu banyagitugu bategekesheje inkoni y’icyuma ku buryo bukabije muri Africa

1880 - Ubufaransa bwafashe aka gace, buhagira akarere kabwo k’ubucuruzi.

1960 - Iki gihugu cyabonye ubwigenge, David Dacko aba perezida, ashyiraho ubutegetsi bw’ishyaka rimwe.

1965 - Dacko yahiritswe ku butegetsi n’umukuru w’ingabo, Jean-Bedel Bokassa, wahise yiyita umwami w’abami "w’Ubwami bwa Africa yo hagati".

1979 - Bokassa yahiritswe ku butegetsi n’abashyigikiwe n’ingabo z’Ubufaransa.

1981 - Umukuru w’ingabo Andre Kolingba yafashe ubutegetsi.

1993 - Ange-Felix Patasse yatsinze amatora, arangiza ubutegetsi bw’abasirikare bw’imyaka 12.

2003 - Uwari ukuriye ingabo Francois Bozize yashinze inyeshyamba maze afata ubutegetsi ku ngufu.

2009 - Ingabo za leta ye zahanganye n’inyeshyamba. UN yemeza kohereza ingabo zayo zo kugarura amahoro.

2012 Ugushyingo - Umutwe w’inyeshyamba wa Seleka vuba vuba wafashe amajyaruguru n’ibice byo hagati mu gihugu, amaherezo n’umurwa mukuru, Bozize arahunga.

2013 - Ubwicanyi bukomeye mu gihe abarwanyi bishingikirije ku madini ya Isilamu n’Abakiristu bashyamiranye.

2014 - Michel Djotodia - wari uyoboye Seleka yahiritse Bozize - yavuye ku butegetsi. Catherine Samba-Panza ashyirwa ku butegetsi bw’inzibacyuho.

2015 - Referendumu ku mpinduka mu itegekoshinga, yakurikiwe n’amatora ya mbere y’umukuru w’igihugu.

2016 - Amatora y’umukuru w’igihugu, intsinzi yegukanywe na Touadera, wahoze ari minisitiri w’intebe kubwa Bozize.

2020 - Touadera yatsindiye manda ya kabiri arahira mu 2021.

2021 Gashyantare - Ingabo z’u Rwanda, n’abacanshuro ba Wagner basubije inyuma inyeshyamba zari zigiye gufata umurwa mukuru Bangui