Raporo y’uyu mwaka wa 2023 ku bwisanzure bw’itangazamakuru ku isi yashyize u Burundi ku mwanya wa 114 n’amanota 52.14%, wa mbere mu karere, naho u Rwanda ku mwanya wa 131 n’amanota 46.58% mu bihugu 180 byakoreweho ubushakashatsi.

Sponsored Ad

Muri iyi raporo y’ikigo Reporters Sans Frontières (RSF) cyo mu Bufaransa giharanira ubwisanzure bw’abanyamakuru, u Rwanda rwateye intambwe mu myanya ugereranyije n’umwaka ushize.

Mu 2022, RSF yashyize u Rwanda ku mwanya wa 136, mu gihe u Burundi bwari ku mwanya wa 107.

RSF ishyira mu cyiciro cy’ibara rya orange ryijimye ibihugu "aho bigoye" gukorera itangazamakuru, ni ukuvuga ibifite amanota ari hagati ya 40% na 55%.

Kenya ni yo yasubiye inyuma cyane mu myanya mu karere, aho muri raporo ya RSF mu mwaka ushize yari ku mwanya wa 69.

Ibihugu 6 bya mbere mu karere:
1. U Burundi (umwanya wa 114 ku isi)

2. Kenya (umwanya wa 116 ku isi)

3. DR Congo (umwanya wa 124 ku isi)

4. U Rwanda (umwanya wa 131 ku isi)

5. Uganda (umwanya wa 133 ku isi)

6. Tanzania (umwanya wa 143 ku isi)

Ibihugu 5 bya mbere ku isi
1. Norvège (Norway)

2. Ireland

3. Denmark

4. Suède (Sweden)

5. Finland

Ibihugu 5 bya nyuma ku isi
176. Turkmenistan

177. Iran

178. Vietnam

179. Ubushinwa

180. Koreya ya Ruguru

Ubwiyongere bw’amakuru ayobya
RSF ivuga ko raporo ku bwisanzure bw’itangazamakuru iba ijyanye n’uko bumeze muri ibyo bihugu mu mezi 12 y’umwaka usanzwe (kuva muri Mutarama kugeza mu Kuboza) mbere y’igihe raporo itangarijwe.

Ariko RSF ivuga ko raporo yayo ari "ishusho nyakuri" y’uko ibintu bimeze.

RSF ivuga ko icengezamatwara n’amakuru atari ukuri agamije kuyobya bikomeje gukwirakwira muri Afurika yo munsi y’ubutayu bwa Sahara.

Nko mu ntara ya Kivu ya Ruguru mu burasirazuba bwa DR Congo, RSF ivuga ko abanyamakuru bisanga bashyiriweho amategeko agira ibyo ababuza gutangaza, ashyirwaho n’inyeshyamba za M23 hamwe n’ashyirwaho na leta y’icyo gihugu.

Hagati y’ukwezi kwa Nzeri (9) mu 2022 na Mutarama (1) mu 2023, RSF ivuga ko abanyamakuru batanu bishwe bijyanye n’akazi kabo muri Cameroun (iri ku mwanya wa 138), Kenya, Somalia (iri ku wa 141) n’u Rwanda.

Uyu muryango uvuga ko nubwo amaperereza atangira, buri gihe atageza ku kumenya uwishe abanyamakuru, nko ku rupfu rw’umunyamakuru w’Umunyarwanda John Williams Ntwali, rwatangajwe na polisi muri Mutarama uyu mwaka, n’urwa Martinez Zogo wo muri Cameroun.

Mu Burundi, RSF ivuga ko igifungo "gikaze cyane" cy’imyaka 10 cyakatiwe umunyamakuru Floriane Irangabiye wo kuri radio, cyatumye iki gihugu gikomeza kuba mu myanya yo hasi kuri uru rutonde.

RSF ivuga ko nubwo ubu ibihugu hafi 40% muri Afurika biri mu cyiciro cy’"aho bigoye" gukorera itangazamakuru (ugereranyije na 33% mu 2022), hari intambwe yatewe mu bihugu nka Niger (iri ku mwanya wa 61) na Uganda.

Muri Niger, RSF ivuga ko itegeko rihana ibyaha byo kuri mudasobwa ryakoreshwaga mu gufunga abanyamakuru, ryavuguruwe muri Kamena (6) mu 2022.

No muri Uganda, RSF ivuga ko urukiko rurinda iremezo ry’itegekonshinga rwanze ingingo yo mu itegeko ku ikoreshwa nabi rya mudasobwa, yahanaga nk’icyaha gutangaza "amakuru y’ibinyoma" ("fake news").