skol
fortebet

Hatahuwe uburyo bushya bwo gukumira virusi zisakazwa n’imibu mu bantu

Yanditswe: Tuesday 05, Nov 2024

featured-image

Sponsored Ad

Abahanga muri siyanse bemeza ko batahuye uburyo budasanzwe bwo kurwanya indwara zikwirakwizwa n’imibu, nka virusi ya dengue irangwa no guhinda umuriro mwinshi, ’yellow fever’ (cyangwa ’fièvre jaune’) na virusi ya Zika – bakoresheje gutuma iyo mibu itumva, bityo ikagorwa no guhura n’imibu y’ingore ngo bihuze ibitsina yororoke.

Sponsored Ad

Imibu ikora imibonano mpuzabitsina mu gihe irimo kuguruka, ndetse imibu y’ingabo icungira ku kumva kugira ngo ikurikire inagere ku mubu w’ingore, ishingiye ku kumva ukuntu ugenda ukubita amababa yawo mu buryo bureshya (bukurura).

Abashakashatsi bakoze igerageza, bahindura urusobe rw’ingirabuzimafatizo (cyangwa ’gènes’) imibu y’ingabo ikoresha muri uko kumva.

Icyavuyemo, ni uko iyo mibu itegeranye n’imibu y’ingore, yemwe na nyuma yuko iyo mibu imaranye iminsi itatu mu kazu yari yashyizwemo.

Imibu y’ingore ni yo ikwirakwiza indwara ku bantu, bityo rero kugerageza kuyibuza kubyara byafasha mu kugabanya umubare w’imibu muri rusange.

Itsinda ry’abashakashatsi bo kuri Kaminuza ya California muri Amerika, izwi nka University of California, Irvine, bize ku mibu yo mu bwoko bwa Aedes aegypti, ikwirakwiza za virusi ku bantu bagera kuri miliyoni 400 ku isi buri mwaka.

Bakurikiraniye hafi akamenyero k’iyo mibu ko gukorera imibonano mpuzabitsina mu kirere – imibonano imara igihe kiri hagati y’amasegonda macye n’igihe kitageze ku munota umwe – nuko batahura uburyo bwo kubibangamira bakoresheje ingirabuzimafatizo.

Bagambiriye poroteyine yitwa trpVa igaragara ko ari ingenzi cyane mu kumva.

Mu mibu yahinduwe mu miterere yayo, imyakura ubusanzwe igira uruhare mu kumva ijwi nta gisubizo yagaragaje ku majwi avuye ku kuguruka cyangwa ku mababa y’imibu byashoboraga gukorana imibonano mpuzabitsina.

Urusaku rureshya rw’iyo mibu y’ingore rwaguye mu matwi atumva.

Mu buryo bunyuranye n’ubwo, imibu y’ingabo yo mu gasozi (itarahinduwe mu miterere yayo) yahise ikorana imibonano mpuzabitsina inshuro nyinshi n’iy’ingore, ndetse itera intanga, zo gutuma yororoka, iyo mibu y’ingore hafi ya yose yari iri muri ako kazu kayo.

Abashakashatsi bo kuri Kaminuza ya University of California, Santa Barbara, batangaje ubushakashatsi bwabo mu kinyamakuru PNAS cy’ubushakashatsi kuri siyanse, bavuze ko ingaruka yo guhindura ingirabuzimafatizo "ni ntakuka", kuko gukora imibonano mpuzabitsina kw’imibu itumva kwakuweho burundu.

Dr Joerg Albert, wo kuri Kaminuza ya Oldenburg mu Budage, ni inzobere ku mibonano mpuzabitsina y’imibu. Namubajije icyo atekereza kuri ubu bushakashatsi.

Yavuze ko kwibasira uburyo bwo kumva bw’imibu ari inzira itanga icyizere mu kugenzura imibu, ariko ko iyo nzira ikwiye kwigwa ikanagenzurwa.

Yagize ati: "Ubu bushakashatsi butanga isuzuma rya mbere ritaziguye ry’akaremangingo, ryumvikanisha ko kumva rwose atari ingenzi gusa mu myororokere y’imibu ahubwo ko ari ingenzi cyane.

"Mu gihe imibu y’ingabo idafite ubushobozi bwo kumva - no gukurikira ikagera ahari ijwi - imibu y’ingore ishobora kuzacika [kuzashiraho]."

Yongeyeho ko ubundi buryo burimo kwigwaho ari ukurekurira imibu y’ingabo y’ingumba mu duce duto turimo indwara zikwirakwizwa n’imibu.

Nubwo imibu ishobora gutwara indwara, ni igice cy’ingenzi mu ruhererekane rw’ibiribwa – urugero, nk’intungamubiri z’amafi, inyoni, uducurama (cyangwa uduhungarema mu Kirundi) n’ibikeri – ndetse imwe muri yo ni ingenzi mu kubangurira indabo.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Who are you?

Amategeko n'amabwiriza birkurikizwa