skol
fortebet

U Bubiligi, u Burundi, na Congo biri gutegura ibitero simusiga ku birindiro bya M23

Yanditswe: Thursday 27, Mar 2025

featured-image

Sponsored Ad

Kuva Umujyi wa Goma, munini mu burasirazuba bwa DRC, wafatwa ku itariki ya 27 Mutarama, abayobozi bo mu Muryango w’Iterambere rya Afurika y’Amajyepfo (SADC) n’Umuryango wa Afurika y’Iburasirazuba (EAC) bakoranye umwete kugira ngo babone igisubizo cy’amahoro kuri iki kibazo. Icyakora ku rundi ruhande, ngo u Bubiligi, u Burundi, na Repubulika ya Demokarasi ya Congo, byongereye ingufu mu bufatanye bwabo bwa gisirikare, bitegura ibitero simusiga ku nyeshyamba za AFC / M23.

Sponsored Ad

Hagati muri Werurwe, hari indege nyinshi za gisirikare zavuye i Buruseli zerekeza Kinshasa, i Buruseli zerekeza Bujumbura, na Kinshasa zerekeza Bujumbura. zimwe zari zitwaye intumwa za gisirikare, izindi zitwaye ibikoresho.

Ku itariki ya 21 Werurwe, indege ya Falcon 8x y’Ingabo zirwanira mu Kirere cy’u Bubiligi yahagurutse mu Birindiro bya Gisirikare bya Melsbroeck i Buruseli yerekeza i Bujumbura hamwe n’abakozi batatu. Abayobozi bashinzwe iby’indege mu Burundi bahishe uruhushya rwayo rwo kuhagwa kugeza ihageze, kugira ngo birinde ko inyandiko zayo zigaragara mu gitabo cyabigenewe.

Indege yasubiye i Buruseli mu gitondo cyo ku itariki ya 22 Werurwe hamwe n’intumwa z’Abarundi zigizwe n’abasirikare umunani. Kugeza ubu ntiharamenyekana ubutumwa bw’izi ntumwa i Buruseli nk’uko iyi nkuru dukesha The Great Lakes Eye ivuga.

Iminsi ine mbere yaho, indege y’Ingabo zirwanira mu Kirere z’u Bubiligi yari yageze i Kinshasa, hanyuma yerekeza i Kindu, umurwa mukuru w’Intara ya Maniema, ahoherejwe Ingabo z’Ababiligi zikabakaba 500 zoherejwe hamwe n’indege zitagira abadereva n’ibifaru kugira ngo zifashe Ingabo za DRC kurwanya inyeshyamba za M23.

Indi ndege ya Boeing 727 y’Ingabo zirwanira mu Kirere za Repubulika ya Demokarasi ya Congo yari itegerejwe i Bujumbura iturutse i Kinshasa ku itariki ya 24 Werurwe cyangwa mu gitondo cyo ku itariki ya 25 Werurwe, bivugwa ko yari itwaye indege zitagira abadereva, kubera ko Igisirikare cy’u Burundi nta drone n’imwe gisigaranye nyuma y’uko ebyiri zonyine cyari gifite zo gukusanya amakuru zavuye mu Bushinwa zirashwe.

Kuri iyo tariki, indi ndege yavuye i Kinshasa yerekeza Bujumbura. Intumwa za Congo yari itwaye ntizigeze zimenyekana mbere, ariko ku wa 25 Werurwe, Perezidansi y’u Burundi yanditse kuri X ko Perezida Evariste Ndayishimiye yakiriye Thérèse Kayikwamba, Minisitiri w’ububanyi n’amahanga wa Congo, wari utwaye ubutumwa bwa Perezida Félix Tshisekedi.

Mu butumwa bwe, nk’uko iyi nyandiko ibivuga, Tshisekedi “yifuza gushimangira no kwagura umubano mwiza w’ibihugu byombi hagati ya DRC n’u Burundi.”

Amakuru yemeza ko Kayikwamba na Ndayashimiye baganiriye ku buryo bwo kwagura amasezerano y’ubufatanye mu bya gisirikare yashyizweho umukono muri Kanama 2023, yatumye u Burundi bwohereza mu burasirazuba bwa Congo ingabo zisaga 15.000, kugira ngo zirwanye inyeshyamba za AFC / M23.

Umwe mu bayobozi bashinzwe ubutasi muri Congo yagize ati: “Kuba Ndayishimiye afata amadolari y’Abanyamerika 5,000 kuri buri musirikare we urwanya inyeshyamba za AFC / M23, usibye miliyoni 2 z’amadolari ya Amerika yahembwe nyuma yo gushyira umukono ku masezerano ya gisirikare, igisubizo cy’amahoro mu makimbirane cyari kumubuza kubona amafaranga”, akomeza avuga ko Perezida w’u Burundi atigeze ashyigikira igisubizo cya politiki mu kibazo cya DRC.

Bivugwa ko Ndayishimiye yohereje abasirikari benshi n’abarwanyi b’Imbonerakure muri Uvira, mu rwego rwo gusubiza inyuma inyeshyamba no kubuza abasirikare b’u Burundi bata urugamba gusubira mu Burundi.

Amakuru atandukanye yemeza ko icyemezo cya Ndayishimiye cyo guhangana n’ikibazo cya DRC hakoreshejwe ingufu za gisirikare ari kimwe n’icy’u Bubiligi, ndetse na Tshisekedi ubwe, nubwo Perezida wa Congo amaze iminsi yigaragaza nk’uwiteguye gukurikiza imyanzuro y’inama za SADC-EAC zimuhamagarira kuganira na M23.

Ku itariki ya 24 Werurwe, Minisitiri w’Ingabo muri Congo, yatangiye uruzinduko rw’iminsi ine muri Afurika y’Epfo agamije gushimangira “ubushobozi bwo kwirwanaho” hagati y’ibihugu byombi, nk’uko guverinoma ya Afurika y’Epfo ibitangaza.

Nibura abasirikare 14 ba Afurika y’Epfo biciwe muri Mutarama mu burasirazuba bwa DRC, mu mirwano ikomeye yatumye Goma ifatwa. Amakuru agera ku kinyamakuru dukesha iyi nkuru avuga ko abandi basirikare benshi ba Afurika y’Epfo batigeze bavugwa.

Abenshi mu basirikare bari abo mu butumwa bwa SADC muri Congo bwoherejwe mu Kuboza 2023 kugira ngo bashyigikire ihuriro ry’Ingabo zifasha iza Congo zigizwe n’ingabo zo mu butumwa bw’Umuryango w’Abibumbye muri iki gihugu (MONUSCO), Ingabo z’Abarundi, abacanshuro b’i Burayi, indi mitwe yitwara gisirikare itabarika yunze ubumwe yiswe Wazalendo, na FDLR, umutwe w’iterabwoba washinzwe n’abantu bagize uruhare muri Jenoside yakorewe Abatutsi mu 1994.

N’ubwo abasirikare ba Perezida Cyril Ramaphosa batsinzwe bakishyira mu maboko ya M23 i Goma, “umunsi umwe yavuze ko ashyigikiye igisubizo cya politiki bukeye yohereza izindi ngabo muri DRC.”

Ku itariki ya 12 Werurwe, Minisitiri w’imari muri Afurika y’Epfo, Enoch Godongwana, yatangaje ko amafaranga miliyari 5 z’Ama-Rand (miliyoni 275 $) yakoreshejwe mu kohereza Ingabo za Afurika y’Epfo mu burasirazuba bwa DRC, bituma havuka ibibazo byinshi ku ntego zayo dore ko SADC yahagaritse ku mugaragaro ubutumwa bwa SAMIDRC kandi ingabo za Afurika y’Epfo zikaba zitakijya mu mirwano.

Chris Hattingh, umusirikare ukomeye muri Afurika y’Epfo ati: ” Twamenyeshejwe ko ingabo (SA National Defence Force) ziri kwiyubaka i Lubumbashi. Turakusanya ko abasirikare bagera kuri 700 kugeza 800 bajyanywe i Lubumbashi.” Yongeyeho ko “bigoye kumenya ibihabera” kubera ko komite ishinzwe umutekano mu nteko ishinga amategeko itigeze ibimenyeshwa.

Abayobozi ba EAC na SADC, na Qatar barimo gusunikira ibiganiro byimbitse byayobora impande zirwana ku gisubizo kirambye. Ku itariki ya 24 Werurwe, Angola yatangaje ko yahisemo kuva mu buhuza mu ntambara ibera mu burasirazuba bwa DRC kugira ngo yibande ku buyobozi bwa AU.

N’ubwo hashyizwe ingufu zose mu gushaka guturisha uburasirazuba bwa DRC, Tshisekedi rimwe na rimwe aracyahakana ko inyeshyamba za AFC / M23 ari abaturage ba Congo. Avuga ko ari “iterabwoba” rikoreshwa n’u Rwanda, yirengagije umuburo w’abayobozi ba Loni ndetse n’abandi bakurikiranira hafi itsembabwoko ryugarije Abanyekongo bavuga ururimi rwa Kinyarwanda, cyane cyane Abatutsi.

Mu rwego rwo gushyigikira ibyo Tshisekedi yavuze, Ndayishimiye yabwiye BBC ko “afite amakuru yizewe ko u Rwanda ruteganya gutera igihugu cye;” ikirego u Rwanda rwasanze gitangaje, kandi kibabaje, mu gihe Intumwa z’ibihugu byombi zari zirimo gukorana kuri gahunda z’umutekano ku mupaka bahuriyeho, umaze umwaka urenga ufunzwe.

Ndayishimiye yageze aho avuga ko intambara ishobora kuba mu karere, kandi ko “u Rwanda nirutera Bujumbura ruturutse muri DRC, u Burundi buzatera Kigali bunyuze mu Ntara ya Kirundo,” mu majyaruguru y’igihugu.

Perezida w’u Burundi ntiyashinje u Rwanda gusa gushyigikira inyeshyamba za AFC / M23 no “kwica abaturage ba Congo”, ahubwo anarushinja gushyigikira inyeshyamba za RED-Tabara zirwanya guverinoma ye nubwo zo zibihakana.

Usibye gushaka amafaranga mu kibazo cya DRC, Ndayishimiye asangiye ingengabitekerezo ya jenoside na Tshisekedi, FDLR, n’u Bubiligi, dore ko ari na bwo bwinjije amoko n’amacakubiri mu Rwanda, ari byo byatumye habaho Jenoside yakorewe Abatutsi mu 1994. Ubu bufatanye n’inyeshyamba zo muri Congo buterwa ahanini n’ubuhezanguni bahuriyeho bwo kurwanya Abatutsi, kubera ko M23 yarinze Abatutsi bo muri Congo kurimbuka.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Who are you?

Amategeko n'amabwiriza birkurikizwa